کد مطلب:312013 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:258
علم در خدمت هدایت جامعه
از مسؤولیتهای مهمی كه پیشوایان معصوم(ع) به عهده دارند تلاش و كوشش و استفاده از دانش گسترده خویش در راه بالا بردن فرهنگ جامعه و دفع شبهات و پاسخ به مسائل آنان است. حضرت زهرا(س) در این رابطه با تمام توان، مسؤولیت بزرگ خود را انجام می داد. او از موضوعات ساده گرفته تا پیچیده ترین مسائل را پاسخگو بود و این میسر نبود مگر با احاطه علمی، قوت فكر و همت بلند و اتصال به منبع علم الهی، در اینجا به دو نمونه اشاره می شود.
1ـ بانویی خدمت آن حضرت رسید و عرض كرد: مادر پیر و ناتوانی دارم كه در نماز بسیار اشتباه می كند، مرا فرستاده تا از شما بپرسم كه چگونه نماز بخواند؟ فرمود: هر چه می خواهی بپرس. آن زن سؤالات خود را مطرح كرد تا به ده سؤال رسید و حضرت زهرا(س) با روی گشاده جواب می داد. زن از زیادی پرسش خود شرمنده شده گفت: شما را بیش از این زحمت نمی دهم. حضرت زهرا(س) فرمود: باز هم بپرس. آنگاه برای تقویت روحیه وی پاداش ارزشمند كسانی كه به مردم معارف دینی می آموزند را بیان فرمود. سپس ادامه داد: كه از رسول خدا شنیدم كه روز قیامت دانشمندان اسلام در پیشگاه الهی حاضر می شوند و به اندازه علم و تلاش و كوششی كه در راه آموزش و هدایت مردم داشته اند از خدای خویش پاداش دریافت می كنند.1
2ـ حضرت علی(ع) فرمود: در محضر رسول خدا بودیم كه آن حضرت فرمود: بهترین چیز برای زنان چیست؟ هیچ كس نتوانست پاسخ درست بدهد! من به سوی فاطمه(س) آمدم و موضوع را با و در میان گذاشتم. فاطمه(س) گفت: من می دانم. سپس فرمود: «بهترین چیز برای زن این است كه بیگانگان او را نبینند و او نیز آنان را نبیند». به نزد پیامبر(ص) بازگشتم و جواب را گفتم. پیامبر فرمود: چه كسی به تو این مطلب را گفت؟ عرض كردم: فاطمه(س). با تعجب فرمود: «فاطمة بضعة منی». فاطمه پاره تن من است.2 یعنی همان طور كه من از علوم و معارف الهی در حد اعلی مطلعم، فاطمه كه پاره ای از وجود من است نیز چنین است. دقت در این روایت مقام علمی حضرت فاطمه(س) را كاملاً آشكار می سازد.
البته در این خصوص ذكر دو نكته لازم است:
الف) ممكن است این سخن حضرت زهرا(س) تأكید و سفارشی باشد بر رعایت پوشش و حجاب و عفت و پاكدامنی در بانوان و گرنه بر اساس دستورات دیگر اسلامی كه در سایر زمینه ها داریم در مواردی درس خواندن و رسیدن به درجات بالای علمی برای زنان لازم و ضروری است، تربیت پزشكان متخصص جهت انجام امور پزشكی مربوط به بانوان و همچنین تربیت دبیران و اساتید و محققین دانشگاهی از بین بانوان برای انجام امور فرهنگی و تحقیقاتی امری است واجب كه اگر در آن سستی شود همه مسؤول هستند. روشن است كه رسیدن به چنین مراحلی از پیشرفت و ترقی بدون ارتباط زن و مرد بسیار مشكل بلكه در مواردی ناممكن است. به علاوه خود آن حضرت(س) و دختر بزرگوارش حضرت زینب(س) با ایراد سخنرانیهای آتشین و انقلابی خویش در مجامع عمومی كه مردان نیز حضور داشتند، عملاً به بانوان آموختند كه انجام وظیفه اسلامی و دفاع از حق و امامت و رهبری بر همگان واجب است. غیر از اینان افراد دیگری نیز مانند «سوده»، زن انقلابی و شجاع را مشاهده می كنیم كه در جنگ صفین چگونه از حضرت علی(ع) حمایت می كند و با اشعار انقلابی خویش، طایفه هَمْدان را برای جنگ با معاویه تشویق و تحریك می نماید.
بهرحال برای درك و فهم احكام و معارف اسلامی باید به جهات مختلف و روایات گوناگون در ابواب متنوع توجه نمود و از جمع بندی آنها، حكم اسلامی را به دست آورد.
ب) اینكه حضرت علی(ع) به سؤال پیامبر(ص) پاسخ نداد و حضرت زهرا(س) پاسخ صحیح داد دلیل بر آن نیست كه حضرت علی(ع) آن را نمی دانسته، زیرا آن حضرت بر اساس فرموده پیامبر(ص) اعلم مردم است. شاید هدف این بوده كه عظمت علمی حضرت زهرا(س) برای اصحاب پیامبر(ص) و آیندگان بیشتر روشن شود.
1ـ بانویی خدمت آن حضرت رسید و عرض كرد: مادر پیر و ناتوانی دارم كه در نماز بسیار اشتباه می كند، مرا فرستاده تا از شما بپرسم كه چگونه نماز بخواند؟ فرمود: هر چه می خواهی بپرس. آن زن سؤالات خود را مطرح كرد تا به ده سؤال رسید و حضرت زهرا(س) با روی گشاده جواب می داد. زن از زیادی پرسش خود شرمنده شده گفت: شما را بیش از این زحمت نمی دهم. حضرت زهرا(س) فرمود: باز هم بپرس. آنگاه برای تقویت روحیه وی پاداش ارزشمند كسانی كه به مردم معارف دینی می آموزند را بیان فرمود. سپس ادامه داد: كه از رسول خدا شنیدم كه روز قیامت دانشمندان اسلام در پیشگاه الهی حاضر می شوند و به اندازه علم و تلاش و كوششی كه در راه آموزش و هدایت مردم داشته اند از خدای خویش پاداش دریافت می كنند.1
2ـ حضرت علی(ع) فرمود: در محضر رسول خدا بودیم كه آن حضرت فرمود: بهترین چیز برای زنان چیست؟ هیچ كس نتوانست پاسخ درست بدهد! من به سوی فاطمه(س) آمدم و موضوع را با و در میان گذاشتم. فاطمه(س) گفت: من می دانم. سپس فرمود: «بهترین چیز برای زن این است كه بیگانگان او را نبینند و او نیز آنان را نبیند». به نزد پیامبر(ص) بازگشتم و جواب را گفتم. پیامبر فرمود: چه كسی به تو این مطلب را گفت؟ عرض كردم: فاطمه(س). با تعجب فرمود: «فاطمة بضعة منی». فاطمه پاره تن من است.2 یعنی همان طور كه من از علوم و معارف الهی در حد اعلی مطلعم، فاطمه كه پاره ای از وجود من است نیز چنین است. دقت در این روایت مقام علمی حضرت فاطمه(س) را كاملاً آشكار می سازد.
البته در این خصوص ذكر دو نكته لازم است:
الف) ممكن است این سخن حضرت زهرا(س) تأكید و سفارشی باشد بر رعایت پوشش و حجاب و عفت و پاكدامنی در بانوان و گرنه بر اساس دستورات دیگر اسلامی كه در سایر زمینه ها داریم در مواردی درس خواندن و رسیدن به درجات بالای علمی برای زنان لازم و ضروری است، تربیت پزشكان متخصص جهت انجام امور پزشكی مربوط به بانوان و همچنین تربیت دبیران و اساتید و محققین دانشگاهی از بین بانوان برای انجام امور فرهنگی و تحقیقاتی امری است واجب كه اگر در آن سستی شود همه مسؤول هستند. روشن است كه رسیدن به چنین مراحلی از پیشرفت و ترقی بدون ارتباط زن و مرد بسیار مشكل بلكه در مواردی ناممكن است. به علاوه خود آن حضرت(س) و دختر بزرگوارش حضرت زینب(س) با ایراد سخنرانیهای آتشین و انقلابی خویش در مجامع عمومی كه مردان نیز حضور داشتند، عملاً به بانوان آموختند كه انجام وظیفه اسلامی و دفاع از حق و امامت و رهبری بر همگان واجب است. غیر از اینان افراد دیگری نیز مانند «سوده»، زن انقلابی و شجاع را مشاهده می كنیم كه در جنگ صفین چگونه از حضرت علی(ع) حمایت می كند و با اشعار انقلابی خویش، طایفه هَمْدان را برای جنگ با معاویه تشویق و تحریك می نماید.
بهرحال برای درك و فهم احكام و معارف اسلامی باید به جهات مختلف و روایات گوناگون در ابواب متنوع توجه نمود و از جمع بندی آنها، حكم اسلامی را به دست آورد.
ب) اینكه حضرت علی(ع) به سؤال پیامبر(ص) پاسخ نداد و حضرت زهرا(س) پاسخ صحیح داد دلیل بر آن نیست كه حضرت علی(ع) آن را نمی دانسته، زیرا آن حضرت بر اساس فرموده پیامبر(ص) اعلم مردم است. شاید هدف این بوده كه عظمت علمی حضرت زهرا(س) برای اصحاب پیامبر(ص) و آیندگان بیشتر روشن شود.
1- بحارالانوار، ج2، ص3، ح3.
2- همان، ج43، ص54.
3- همان، ص241.
4- همان، ص272.
5- همان.
6- تفسير پيام قرآن، ج9، ص131.
7- بحارالانوار، ج23، ص188.
8- عنبكوت، آيه 49.
9- بحارالانوار، ج23، ص200، ح34.
10- عوالم العلوم، ج11، بخش 2، ص834.